To przewlekły proces zapalny obejmujący stawy krzyżowo- biodrowe, stawy kręgosłupa, pierścienie włókniste i więzadła kręgosłupa.
ZZSK zaczyna się zwykle pomiędzy 20 a 30 rokiem życia. Dotyczy głównie mężczyzn, którzy chorują 9 razy częściej niż kobiety.
Choroba często rozwija się skrycie, przez wiele lat nie dając silnych dolegliwości skłaniających chorych do konsultacji lekarskiej. Proces zapalny zaczyna się zwykle od stawów krzyżowo-biodrowych, co powoduje na ogół bóle w okolicy odcinka lędźwiowego kręgosłupa i pośladków, promieniujące do pachwin, nasilające się podczas spoczynku, przede wszystkim w nocy.
Objawy choroby
Charakterystyczne jest poranne uczucie sztywności kręgosłupa. U około 20 % chorych pierwszymi objawami ZZSK są nawracające zapalenia tęczówki i/lub wysiękowe zapalenie pojedynczych stawów kolanowych i/lub skokowych.
Symtomami ZZSK mogą być także: niedomykalność zastawek aorty jako następstwo zapalenia aorty, zaburzenie przewodnictwa mięśnia sercowego, włóknienie górnych płatów płuc, przewlekły stan zapalny w przewodzie pokarmowym i amyloidoza.
Podczas postępu choroby po kolei zajmowane są kolejne odcinki kręgosłupa: stawy właściwe kręgosłupa, stawy żebrowo kręgowe, mostkowo-obojczykowe, pierścienie włókniste krążków m/kregowych i więzadła kręgosłupa. W miejscach objętych zapaleniem odkładają się sole wapnia co powoduje proces kostnienia. Chory odczuwa bóle objętych procesem zapalnym stawów, ale również, nasilające się przy wdechu, bóle w klatce piersiowej. Następuje stopniowa zmiana sylwetki: pochylenie do przodu, pogłębienie kifozy piersiowej i zniesienie lordozy lędźwiowej. Na tym etapie choroba nie stanowi już trudności w ustaleniu diagnozy. Charakterystyczne jest wyraźne zmniejszanie bólu pod wpływem ćwiczeń i przyjmowanych NLPZ.
Tylko u niewielu chorych dochodzi do zajęcia stawów obwodowych, najczęściej biodrowych. Często stwierdza się również zapalenie przyczepów ścięgnistych, np. ścięgna Achillesa.
DIAGNOSTYKA ZZSK
W badaniach surowicy krwi na początku choroby może nie być istotnych odchyleń. Często jednak obserwuje się niewielkie podwyższenie wskaźników aktywności zapalnej – OB, CRP, alfa 2 globulin. Ponadto może występować niedokrwistość mikrocytarna i hipergammaglobulinemia.
Wśród badań dodatkowych najważniejsze znaczenie mają badania radiologiczne. Stwierdza się w nich zapalenie stawów krzyżowo-biodrowych (niezbędne do pewnego rozpoznania ZZSK), cechy kwadratowienia trzonów kręgów a w późniejszych okresach syndesmofity (mostki kostne łączące sąsiednie kręgi).
Leczenie ZZSK
Edukacja chorego i fizykoterapia
Bardzo ważna jest nauczenie chorego prawidłowego sposobu oddychania oraz wykonywania ćwiczeń wzmacniających mięsnie brzucha i grzbietu, które powinien systematycznie wykonywać.
ZZSK przebiega najczęściej z okresami remisji i zaostrzeń, prowadząc do całkowitego usztywnienia kręgosłupa oraz ograniczenia rozszerzalności oddechowej klatki piersiowej. Czasem następuje całkowite usztywnienie klatki piersiowej prowadzące do zaburzeń oddychania. Wczesne rozpoznanie choroby i podjęcie właściwego leczenia znacznie zwiększa szansę chorych na zachowanie dobrej sylwetki i prawidłowej mechaniki oddychania.
Farmakoterapia
Lekami z wyboru są NLPZ podawane na noc i wcześnie rano. Przy braku efektywności NLPZ i zajęciu stawów obwodowych lub przy znacznej aktywności choroby stosuje się w leczeniu sulfasalazynę lub methotrexat. Jest również wiele informacji o skuteczności podawania leków biologicznych, anty-TNF-alfa chorym z ciężkim przebiegiem ZZSK.
Istotne jest intensywne leczenie zapalenie tęczówki, jeżeli wystąpi, ponieważ nie leczone może doprowadzić do utraty wzroku (leczenie glikokortykoidami, najczęściej pozagałkowo).